ΔΙΣΤΟΜΟ ΒΟΙΩΤΙΑΣ, 62 ΧΡΟΝΙΑ ΜΕΤΑ

" Πολλά τα δεινά, κουδέν ανθρώπου δεινότερον πέλει." (Σοφοκλέους "Αντιγόνη", Χορός στχ.334-335)

Στην εφημερίδα "Το Ποντίκι" (φύλλο 1399 της 15ης Ιουνίου 2006) δημοσιεύθηκε ένα ενδιαφέρον δισέλιδο κείμενο με τίτλο "Η θηριωδία του Διστόμου συναντά τη φρίκη της Χαντίθα", όπου οι αγριότητες του στρατού του σημερινού κυρίαρχου Reich παρουσιάζονται ως επανάληψη της ανηλεούς σφαγής των κατοίκων της βοιωτικής κωμόπολης από τις ορδές της ναζιστικής πολεμικής μηχανής.

Το χρονικό της κτηνωδίας των Γερμανών στο Δίστομο (Σάββατο 10 Ιουνίου 1944) υπάρχει σε βιβλία, εγκυκλοπαίδειες και αλλαχού, οπότε δεν έχει νόημα να το παραθέσω εδώ. Κάποιες προσωπικές παρατηρήσεις μόνο:

Οι Γερμανοί (στρατιώτες και ανώτεροι ή ανώτατοι αξιωματικοί) που κατέσφαξαν τόσους πληθυσμούς σε ακτίνα χιλιάδων χιλιομέτρων μακριά από τον τόπο καταγωγής τους (κάτι που είχαν ξανακάνει κατά τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο) ήταν άνθρωποι "καθημερινοί" οι οποίοι "απλώς έκαναν τη δουλειά τους", έπρατταν αυτό για το οποίο είχαν διαταχθεί. Εδώ προκύπτουν αβίαστα κάποια ερωτήματα: Οι εντολές που δέχεται και εκτελεί ο κάθε υφιστάμενος από τον εξουσιαστικό μηχανισμό στον οποίον υπόκειται αποτελούν ελαφρυντικό που τον απαλλάσσει από κάθε προσωπική ευθύνη; Μπορεί να έχει εξαγνιστική λειτουργία το δόγμα "Ο θάνατός σου η ζωή μου"; Τι έχει μεγαλύτερη βαρύτητα, η υποχρέωση κάποιων να εκτελούν τις οποιεσδήποτε εντολές ή οι συνέπειες αυτών των πράξεων σε άλλους ανθρώπους; Η πλειονότητα των Γερμανών και των Ιταλών δεν ανέδειξε (και, μάλιστα, κατόπιν εκλογικής διαδικασίας) και ανέχτηκε τους Χίτλερ και Μουσολίνι; Ανάλογες περιπτώσεις έχουν υπάρξει κατά καιρούς, υπάρχουν και σήμερα και θα υπάρχουν εις τους αιώνας των αιώνων. Ποιος, λοιπόν, μπορεί να χρησιμοποιήσει ασυλλόγιστα τον επιθετικό προσδιορισμό "αθώος";

Της αιματηρής επιδρομής των ναζί προηγήθηκε επίθεση του 11ου Λόχου του Ε.Λ.Α.Σ. σε γερμανική αυτοκινητοπομπή. Κάποιοι, "σώφρονες και συνετοί", υποστήριξαν πως αν δεν είχαν επιτεθεί οι αντάρτες δε θα θρηνούσε και το Δίστομο. Είναι η γλοιώδης νοοτροπία του "κοιτάζω τη δουλίτσα μου και δεν τους ενοχλώ για να μη με ενοχλήσουν". Η άποψη περί ευθύνης του Ε.Λ.Α.Σ. υποστηρίχθηκε ευρέως από τον ομογενειακό Τύπο στις Η.Π.Α., δηλαδή από λομπίστες γενίτσαρους οι οποίοι στήριξαν το σκληροπυρηνικό μετεμφυλιακό κράτος με αποκορύφωμα την επταετή δικτατορία των συνταγματαρχών. Η αντίληψη αυτή (δεν τους πειράζω για να μη με πειράξουν) είναι ευρέως διαδεδομένη και σήμερα, ενώ προβλέπεται μάλλον έξαρση παρά περιορισμός αυτής. Μόνον η αποκοτιά και η κατανίκηση του ενστίκτου της επιβίωσης μπορούν να οδηγήσουν σε ουσιαστική ανατροπή δουλοκτητικών καταστάσεων, ειδάλλως κυριαρχούν η υποταγή και ο εξανδραποδισμός.

Η εισαγωγική φράση από την τραγωδία του Σοφοκλή επιδέχεται διττή ερμηνεία: "δεινά" είναι τα θαυμαστά που όντως μπορεί να επιτύχει η ανθρωπότητα ή η συνήθης επονείδιστη εικόνα της;