ΑΝΤΙ - ΘΕΣΕΙΣ

Το περιοδικό "Αντί" ("δεκαπενθήμερη πολιτική και πολιτιστική επιθεώρηση") διανύει το 34^ο έτος του βίου του. Με την κυκλοφορία του πρώτου τεύχους, το 1972 και μεσούσης της χούντας, το καθεστώς το έκλεισε και επανεκδόθηκε αμέσως μετά τη μεταπολίτευση. Μια δεκαετία αργότερα, σταθμός υπήρξε το τεύχος με εξώφυλλο τη φράση «Κυβέρνηση απατεώνων» (αναφορά στις ήδη διαφαινόμενες προθέσεις της πρώτης πασοκοκυβέρνησης). Από το συγκεκριμένο έντυπο πέρασαν πολλοί, αρκετοί από αυτούς καταξιώθηκαν ως δημοσιογραφικές πέννες και η υπογραφή τους μετράει. Ακόμη και ο Κούλογλου, ο οποίος διαφημίζει πλέον λιμουζίνες, αρθρογράφησε ένα διάστημα στο περιοδικό του Χρήστου Παπουτσάκη. Άλλα ονόματα που σταδιοδρομούν στον αστικό τύπο: Βασίλης Ρούβαλης, Μάνος Στεφανίδης, Απόστολος Διαμαντής, Τάσος Παππάς, Ηλίας Κανέλλης, Τέτα Παπαδοπούλου, Γκάζμεντ Καπλάνι, κ.ά. Πολύ εύστοχα, ο Περικλής Κοροβέσης έγραψε πως «(…) ήταν κάτι παραπάνω από περιοδικό· ήταν μέρος του μεταπολιτευτικού μας πολιτισμού (…)». Βέβαια, εκτός από δημοσιογραφικές επιτυχίες και αποκαλυπτικά ρεπορτάζ, είχε και άτυχες στιγμές και συνεργασίες (π.χ. ο ανεκδιήγητος Βασίλης Ζήσης) – αυτά, όμως, είναι αναπόφευκτα. Να σημειώσουμε πως δεν πρόκειται για έντυπο επαναστατικό (ό,τι κι αν σημαίνει αυτό), αλλά συντασσόμενο με την "light" εκδοχή της ευρωαριστεράς και μέσα σε αυτά τα πλαίσια κινείται.

Αναφερόμαστε στο "Αντί", διότι πρόσφατα έζησε μια δυσάρεστη περιπέτεια – στα όρια της επιβίωσης. Το χρονικό της υπόθεσης έχει ως εξής: τις αποκριές του 2004, στο τεύχος 810, δημοσιεύτηκε ένα χιουμοριστικό κείμενο για το μουσείο του Βλάση Φρυσίρα (γνωστός συλλέκτης και ιδρυτής του ομώνυμου μουσείου της αστικής μη κερδοσκοπικής εταιρείας με την επωνυμία "Κέντρο Σύγχρονης Ευρωπαϊκής και Ελληνικής Ζωγραφικής" στην Πλάκα). Το κείμενο ανέφερε: «(…) Άσχετος: ο Βενιζέλος, που κάθε Σαββατοκύριακο πηγαίνει στο Φρυσιρομάγαζο της Πλάκας και εγκαινιάζει εκδηλώσεις ● Σχετικός: ο Φρυσίρας, που χρηματοδοτείται από το ΠΑ.ΣΟ.Κ. χρηματοδοτώντας τους υποψηφίους του (π.χ. τον Σκανδαλίδη), ενώ παράλληλα περιμένει τη Ν.Δ. για να υποβάλει καινούργια αιτήματα ● Πώς λεγότανε η παλιά καλή ταινία; "Άνθρωποι για όλες τις εποχές" [αφιερωμένη στον Θωμά Μώρο (Thomas Moore). Ή, καλύτερα, το σουξέ του Βέγγου "Άνθρωπος για όλες τις δουλειές";» Ο Φρυσίρας ενοχλήθηκε, επικαλέστηκε τη φράση "Φρυσιρομάγαζο" (η οποία, κατά τα λεγόμενά του, θίγει την τιμή και την υπόληψη τόσο του ιδίου όσο και του μουσείου του) κι έστειλε εξώδικο στον Παπουτσάκη, ζητώντας του να κατονομάσει τον συντάκτη του ανυπόγραφου σχολίου. Ο εκδότης απάντησε πως «παρόμοιοι χαφιεδισμοί δεν είναι επιτρεπτοί σύμφωνα με τη δημοσιογραφική - αλλά και όποιαν άλλη - δεοντολογία» και ο συλλέκτης, με τη σειρά του, άσκησε δύο αγωγές (με το ίδιο ακριβώς κείμενο και οι δύο) εναντίον του περιοδικού. Σύμφωνα με τις αποφάσεις του δικαστηρίου, που εκδόθηκαν ερήμην του "Αντί", η αποκατάσταση της θιγμένης τιμής και αξιοπρέπειας του συλλέκτη και του μουσείου του αξίζουν συνολικά 80.925,88 ευρώ – ποσό που εκλήθη να καταβάλει ο εκδότης του περιοδικού, Χρήστος Παπουτσάκης. Επειδή, όμως, το ποσό ήταν τεράστιο για τις δυνατότητες του περιοδικού και δεν μπορούσε να το συγκεντρώσει, ο Φρυσίρας προχώρησε σε αναγκαστική κατάσχεση εις βάρος του "Αντί" (δύο ακίνητα που αποτελούν την έδρα και μοναδική περιουσία του περιοδικού). Ακολούθησε άμεση κινητοποίηση και συσπείρωση των αναγνωστών του περιοδικού, καθώς και έκκληση προς τον Φρυσίρα - συνοδευόμενη από εκατοντάδες υπογραφές. Ο Παπουτσάκης ζήτησε συγγνώμη και υπενθύμισε στον συλλέκτη πως «(…) η στάση του περιοδικού ήταν πάντοτε θετική για το Μουσείο (…)» και πως «ο Τύπος λειτουργεί για να κάνει κριτική στα δημόσια πράγματα και να μην αναλύεται κυρίως σε επαίνους (…)» και κατέληξε λέγοντας «(…) σας ανακοινώνω ότι αναλαμβάνω προσωπικά οποιαδήποτε κύρωση προκύψει από την προάσπιση των νομίμων δικαιωμάτων σας, αρνούμενος να σας ενημερώσω για το ονοματεπώνυμο του ανώνυμου συντάκτη του σχολίου». Ο Φρυσίρας παρέμεινε ασυγκίνητος και κατάφερε να ενθυλακώσει τα ευρώ που ζητούσε (ποσό που συγκεντρώθηκε μετά τη συγκλονιστική ανταπόκριση των αναγνωστών του περιοδικού) για να "αποκατασταθεί η πληγωμένη του υπόληψη και τιμή", το "Αντί" επιβίωσε και...

Γιατί τα αναφέρουμε όλα αυτά; Η αναφορά στην περιπέτεια του ιστορικού περιοδικού υπήρξε η αφορμή. Η πραγματική αιτία (το μεγάλο πρόβλημα) είναι ο νόμος 1178 (14/16 Ιουλίου 1981) "περί αστικής ευθύνης του Τύπου και άλλων διατάξεων", μέσω του οποίου επιχειρήθηκε να καθοριστούν τα όρια της αστικής ευθύνης του Τύπου στην περίπτωση κατά την οποία θιγόταν η τιμή και η υπόληψη οποιουδήποτε ατόμου από δημοσιεύματα. Η προστασία αποσκοπούσε στη χρηματική ικανοποίηση για την ηθική βλάβη την οποία υπέστη ο θιγείς και την ουσιαστική αποκατάσταση της τιμής του θιγέντος, με την καταχώρηση στον Τύπο περίληψης της απόφασης που έκανε δεκτή την αγωγή του θιγέντος. Η ευθύνη για την αποκατάσταση της ηθικής βλάβης βάρυνε όχι μόνο τον συντάκτη αλλά και τον εκδότη (ή διευθυντή) και την ιδιοκτησία του εντύπου. Η αυστηρότητα της διάταξης αυτής επαυξήθηκε με τον νόμο 2243/30 (ο αποκαλούμενος "τυποκτόνος νόμος Βενιζέλου / "Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 1994), σύμφωνα με τον οποίο «(…) η χρηματική ικανοποίηση λόγω ηθικής βλάβης ορίζεται κατά την κρίση του Δικαστή όχι κατώτερη των 10 εκατομμυρίων δραχμών για τις ημερήσιες εφημερίδες Αθηνών και Θεσσαλονίκης, καθώς και για τα περιοδικά που κυκλοφορούν μέσω των πρακτορείων εφημερίδων και των 2 εκατομμυρίων δραχμών για τις άλλες εφημερίδες ή περιοδικά, εκτός εάν ζητήθηκε από τον ενάγοντα μικρότερο ποσό και αυτό ανεξάρτητα από την απαίτηση προς αποζημίωση για περιουσιακή ζημιά». Ανάλογα κατώτατα όρια ορίστηκαν και για τους ραδιοτηλεοπτικούς σταθμούς. Από τότε, ξεκίνησε μια "βιομηχανία αγωγών" με σκοπό την κερδοσκοπία και τη χρηματική ικανοποίηση. Έσχατο παράδειγμα, ο πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της Ε.Ρ.Τ. Χρήστος Παναγόπουλος ο οποίος απαιτεί 2.500.000 ευρώ (!!!) από την εφημερίδα "Το Παρόν" ως αποζημίωση για ένα δημοσίευμα (άκρως αποκαλυπτικό κι εμπεριστατωμένο) που θεώρησε ότι τον θίγει.

Εν κατακλείδι, το σκηνικό έχει ως εξής: από τη μία πλευρά υπάρχει ο Τύπος (καθήκον του οποίου είναι η αποκάλυψη της ωμότατης και δυσβάσταχτης αλήθειας) και από την άλλη τα πολυδιαπλεκόμενα εξουσιαστικά παράσιτα (η ύπαρξη των οποίων βασίζεται στη συγκάλυψη των πεπραγμένων τους). Όταν ο Τύπος αποφασίζει να λειτουργήσει μέσα στα πλαίσια που συνιστούν το καθήκον του, το κάθε λαμόγιο (συγγνώμη, αξιοσέβαστο δημόσιο πρόσωπο θέλαμε να πούμε…) μπορεί να επικαλεστεί τον συγκεκριμένο νόμο - επιτυγχάνοντας, έτσι, "μ’ έναν sparo δύο τρυγόνια": θα τσεπώσει ένα σημαντικό χρηματικό ποσό (πολλές φορές, οι αποζημιωμένοι δηλώνουν πως τα χρήματα αυτά θα διατεθούν για "φιλανθρωπικούς σκοπούς") και θα φοβερίσει όποιον τολμήσει να ασχοληθεί με τα έργα και τις ημέρες του. Δηλαδή, και το όνομά του θα "καθαρίσει" και ιδεολογική τρομοκρατία θα ασκήσει.

Λοιπόν, σκέπτομαι να ενεργοποιήσω τον συγκεκριμένο (ή κάποιον ανάλογο) νόμο εναντίον όποιου συμπεριλάβει το όνομά μου στους εκλογικούς καταλόγους για τις επερχόμενες πρόωρες βο(υ)λευτικές εκλογές (που θα γίνουν στην ώρα τους…). Ακούς εκεί, "ψηφοφόρος" !!!