ΟΙ ΚΡΥΜΜΕΝΕΣ ΓΡΑΜΜΕΣ

Έκθεση με τίτλο "Οι κρυμμένες γραμμές" λαμβάνει χώρα στη Μαδρίτη στο Μουσείο Prado (21 Ιουλίου - 5 Νοεμβρίου). Η έκθεση φέρνει στο φως, μέσω της υπέρυθρης ρεφλεκτογραφίας, προσχέδια που υπάρχουν κάτω από κάποια αριστουργήματα πριν οι ζωγράφοι εφαρμόσουν τα έγχρωμα επιχρίσματα. Τα προσχέδια αυτά βρίσκονται κάτω από μεγάλα έργα του μουσείου όπως "Η Αγία Οικογένεια" του Raffaello, "Τα επτά θανάσιμα αμαρτήματα" του Hieronymus Bosch ή "Ο θάνατος του μάρτυρα Αγίου Πέτρου" του Pedro Berruguete και θα μπορούσαν να αποτελέσουν αυτόνομα έργα. Η μελέτη αυτών των σχεδίων, που παρέμειναν απόκρυφα για περισσότερα από 500 χρόνια, βοηθά στον προσδιορισμό του υλικού που χρησιμοποιήθηκε για την πραγματοποίησή τους (όπως κάρβουνο, γραφίτης, πινέλο, μεταλλικές άκρες), καθώς και στον προσδιορισμό της τεχνικής (τρόποι μεταφοράς του περιγράμματος, αλλαγές στη σύνθεση). Όλα αυτά συνεισφέρουν νέες πληροφορίες σχετικά με τις φάσεις της δημιουργικής πορείας, σημαντικές για τη διασαφήνιση του τρόπου εργασίας των καλλιτεχνών και των εργαστηρίων καθώς και για την επίλυση προβλημάτων εικονογραφίας και αυτουργίας συγκεκριμένων έργων. Έτσι, η ρεφλεκτογραφία αποκαλύπτει το κατά πόσο οι ζωγράφοι παρέκκλιναν από τις αρχικές τους προθέσεις (άλλοτε το τελικό έργο ακολουθεί τις αρχικές γραμμές και άλλοτε είναι ένας εντελώς νέος πίνακας). Οι μεγάλοι ζωγράφοι του παρελθόντος δε μπορούσαν να φανταστούν πως η τεχνική του μέλλοντος θα ανακάλυπτε αυτά τα σχέδια τα οποία, στην πλειονότητά τους, ξεχειλίζουν από φυσικότητα, σφρίγος και ομορφιά. Η έκθεση είναι το αποτέλεσμα ενός ερευνητικού σχεδίου που διεξάγει το Τεχνικό Τμήμα Ερευνών του μουσείου, χρησιμοποιώντας μια κάμερα με υπέρυθρες ακτίνες που ανέπτυξε το Πανεπιστήμιο του Μιλάνου. Στο πρώτο της τμήμα αναλύονται οι τεχνικές των προσχεδίων και στο δεύτερο παρουσιάζονται τα "κρυμμένα" έργα που οι επιστήμονες κατάφεραν να αναδημιουργήσουν.

Jan Gossaert Mabuse : "Ο Χριστός ανάμεσα στην Παρθένο Μαρία και τον Άγιο Ιωάννη Βαπτιστή". Λαδομπογιά κι επιχρύσωση σε χαρτί και σανίδι. 122 x 133 εκ. Περίπου 1513-1517

...και το προσχέδιο που βρίσκεται κάτω από τον προαναφερθέντα πίνακα του Jan Gossaert Mabuse (Ρεφλεκτογραφία της μορφής του Χριστού).

Εδώ, δε θα επαναλάβουμε το τετριμμένο ερώτημα, δηλαδή, αν η η ζωή μιμείται την τέχνη ή η τέχνη μιμείται τη ζωή. Νομίζω, όμως, πως αξίζει να επισημανθεί η ομοιότητα με αυτό που αποκαλείται "πραγματική ζωή". Πράγματι, τα σχέδια που κάνουμε πολύ συχνά ανατρέπονται και αναμένουν ματαίως τη δικαίωσή τους σε κάποια αραχνιασμένη επετηρίδα. Όνειρα και προσδοκίες συνθλίβονται υπό το βάρος οδυνηρών συμβιβασμών και αναξιοπρεπών υποχωρήσεων. Σχεδιάζαμε κάτι ξεχωριστό, ένα αριστούργημα και, αντί για περίτεχνο κομψοτέχνημα, προέκυψε ένα αποκρουστικό τερατούργημα. Μπορεί οι μεγάλοι ζωγράφοι, παρεκκλίνοντας από τα αρχικά τους σχέδια, να επέτυχαν εφάμιλλης ή μεγαλύτερης αξίας έργα, αλλά στην "πραγματική ζωή" (ήτοι, στην καθημερινότητα) φαίνεται πως ισχύουν οι στίχοι του Γεωργίου Σεφέρη: "...πήραμε τη ζωή μας λάθος...". Άλλωστε, ο δρόμος για την κόλαση είναι συνήθως στρωμένος με τις καλύτερες προθέσεις...