ΤΑΚΗΣ ΤΛΟΥΠΑΣ

Την αναδρομική έκθεση "Η Ελλάδα του Τάκη Τλούπα" παρουσιάζει το Μουσείο Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης σε συνδιοργάνωση με την Νομαρχία Λάρισας, από τις 9 Σεπτεμβρίου έως τις 29 Οκτωβρίου στο πλαίσιο των μα' Δημητρίων 2006. Η μοναδική αυτή έκθεση, η οποία εντάσσεται στο πλαίσιο του κύκλου εκθέσεων του Μουσείου "Έλληνες Κλασικοί" είχε παρουσιαστεί για πρώτη φορά στο Μουσείο Μπενάκη της οδού Πειραιώς τον Φεβρουάριο του 2005, με την ευκαιρία της έκδοσης του ομώνυμου βιβλίου. Η επιμέλεια της έκθεσης είναι και του Μωϋσή Καπόν (ο οποίος είχε τη σύλληψη και ανέλαβε τον σχεδιασμό της έκθεσης) και της Βάνιας Τλούπα. Ο εκθεσιακός χώρος του Μουσείου Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης. έχει οργανωθεί σε έξι μέρη, σύμφωνα με τις ενότητες που έχουν διαμορφωθεί στην ομότιτλη έκδοση: Άνθρωπος, Περιβάλλον, Δομημένος χώρος, Αγροτικές εργασίες, Κοινωνική ζωή, Επαγγέλματα. Ο Δημήτρης Τλούπας, ένας από τους σημαντικότερους εκπροσώπους της σύγχρονης ελληνικής φωτογραφίας, γεννήθηκε το 1920 στη Λάρισα, γη την οποία δεν εγκατέλειπε εύκολα. Εκεί άφησε και την τελευταία του πνοή το 2003, την Πέμπτη 8 Μαΐου το απόγευμα σε ηλικία 83 ετών από πνευμονικό οίδημα, που ακολούθησε εγκεφαλικό επεισόδιο. Ξεκίνησε την καριέρα του ως ξυλογλύπτης κοντά στον πατέρα του, αλλά κατά την περίοδο της Κατοχής στράφηκε στη φωτογραφία για να καταφέρει να επιβιώσει. Από τότε αφιερώθηκε στη φωτογραφική τέχνη, μοιράζοντας επί μισό και πλέον αιώνα τον καιρό του ανάμεσα στον βιοπορισμό και τις δημιουργικές περιπλανήσεις, αφήνοντας πίσω του ένα μοναδικό ντοκουμέντο για την αγροτική ζωή και έναν πολύτιμο λαογραφικό θησαυρό, καθώς προσπάθησε να διασώσει έναν πολιτισμό, που εξαφανίζεται. Φωτογράφισε τους βλάχικους καταυλισμούς, τους μεροκαματιάρηδες της γης, τον μόχθο του ανθρώπου της υπαίθρου, διατηρώντας αμείωτο ενδιαφέρον για το τοπίο, τη ζωή, τα ήθη και τα έθιμα του τόπου του, ενώ αποτύπωσε και τον αστικό χώρο, κυρίως μέσα από φωτογραφίες της Λάρισας και των Τρικάλων. Κατέγραψε επίσης τη μοναστική ζωή του Αγίου Όρους και των Μετεώρων, με τον τελετουργικό χαρακτήρα και τους μεταφυσικούς συμβολισμούς. Αφιέρωσε τη ζωή του στην ασπρόμαυρη φωτογραφία, καθώς θεωρούσε πως "οι έγχρωμες φωτογραφίες είναι για τους Αμερικανούς και τους αφελείς", όπως έλεγε χαρακτηριστικά. Όταν δεν ασκούσε την τέχνη της φωτογραφίας για βιοποριστικούς λόγους, αφιέρωνε τον χρόνο του σε περιπλανήσεις στην ύπαιθρο για να απαθανατίσει τη ζωή του θεσσαλικού κάμπου και των βουνών της Ηπείρου. Ακούραστος οδοιπόρος, του άρεσε να αποτυπώνει τις αλλαγές στη ζωή των ανθρώπων, αλλά και την όψη των τοπίων, χωρίς να στέκεται στη γραφικότητα των εικόνων. Το φωτογραφικό λεύκωμα "Η Ελλάδα του Τάκη Τλούπα" (Εκδόσεις Καπόν, 2005) κυκλοφορεί στα ελληνικά και τα αγγλικά. Οι φωτογραφίες του Τλούπα μου προκάλεσαν αντιφατικά και αλληλοσυγκρουόμενα συναισθήματα. Κατ' αρχάς, οι φωτογραφίες αποπνέουν μια γαλήνη τόσο επιθυμητή, κι όμως, άκρως παράταιρη με τους σημερινούς ρυθμούς ζωής. Τα πρόσωπα καθεαυτά βγάζουν προς τα έξω μιαν ανεξήγητη (;) ηρεμία και φαινομενικά "δένουν" με τον περιβάλλοντα χώρο. Ενδεχομένως, οι εντυπώσεις αυτές (τελείως υποκειμενικές, πάντα) να είναι αποτέλεσμα πλάνης ή προκατάληψης και κάτω από την ελκυστική και "αθώα" επιφάνεια να κρύβονται αποκρουστικές καταστάσεις. Ίσως, αλλά εδώ μιλάμε για φωτογραφίες...

Ακόμη και οι, από τη φύση τους, σκληρές και απαιτητικές αγροτικές εργασίες που γίνονται δυσκολότερες λόγω περιορισμένων τεχνικών μέσων , μέσα από τις φωτογραφίες του Τλούπα φαντάζουν ζηλευτή ιεροτελεστία και οι συμμετέχοντες μοιάζουν αναπόσπαστο και απαραίτητο στοιχείο του φυσικού περιβάλλοντος - και όχι παρείσακτοι καταστροφείς όπως σήμερα... Σαφέστατα, τις δεκαετίες εκείνες η ζωή ήταν ασύγκριτα πιο διαφορετική απ' ό,τι σήμερα, με ελάχιστες ανέσεις και μέσα για την αντιμετώπιση αντικειμενικών δυσχερειών όπως οι καιρικές συνθήκες. Παρ' όλα αυτά (ή, ίσως, ακριβώς γι' αυτό), οι άνθρωποι ανέπτυσσαν την επινοητικότητά τους και βρίσκονταν διαρκώς σε φυσική και πνευματική εγρήγορση (οι υπεύθυνοι, τουλάχιστον). Πάντως, οι φωτογραφίες του Τλούπα, έχουν το χάρισμα να παρουσιάζουν ακόμη και τις δύσκολες συνθήκες ως κάτι απλό και εύκολα αντιμετωπίσιμο... Μέσα από το έργο του Δημήτρη Τλούπα, μπορούμε να δούμε (και να φανταστούμε) μια Ελλάδα που έχει σβήσει οριστικά. Μαζί με εκείνη την Ελλάδα χάθηκε και η τελευταία ελπίδα και πιθανότητα να μπορέσουν οι κάτοικοι αυτού του (από κλιματολογική και γεωφυσική άποψη) ευλογημένου τόπου να εναρμονιστούν στο φυσικό περιβάλλον, να λειτουργήσουν ως συστατικό του στοιχείο (και όχι ως ξένο κι εχθρικό σώμα όπως σήμερα) και να αντλήσουν υπερπολύτιμη γνώση και αναντικατάστατη εμπειρία που, ίσως, θα οδηγούσαν στην επιθυμητή αυτογνωσία - η οποία είναι μονίμως εξόριστη στη νήσο της ουτοπίας... Αντιθέτως πράττοντας, οι Έλληνες προτίμησαν να μαγευτούν από τις σειρήνες της ψευδεπίγραφης ευκολίας και πλανήθηκαν από τις γητειές της αχαλίνωτης υπερκατανάλωσης. "Ζούμε" γρήγορα (χωρίς να συνειδητοποιούμε τι συμβαίνει εντός μας και γύρω μας) και βρισκόμαστε διαρκώς σε εμπόλεμη κατάσταση μεταξύ μας. Και, το χειρότερο είναι πως, όλα αυτά (και πολλά ακόμη) τα θεωρούμε ευλογία και πρόοδο...