ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟΣ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ

Είναι γεγονός πως η αυτή τη φορά η Νορβηγική Επιτροπή Νόμπελ υπήρξε ιδιαίτερα προσεκτική και αποφάσισε να απονείμει το φετινό Νόμπελ Ειρήνης στον, αποκαλούμενο "τραπεζίτη των φτωχών", Muhammad Yunus από το Μπανγκλαντές. Αλησμόνητο έχει μείνει το όνειδος της απονομής του 1973, όταν τιμούμενος της χρονιάς υπήρξε ο Henry Kissinger (κατά το ήμισυ, μαζί με τον Βιετναμέζο Le Duc tho) για τη "συνεισφορά" του στην απόσυρση των στρατευμάτων των Η.Π.Α. από το Βιετνάμ. Στο σκεπτικό της επιτροπής αναφέρεται πως «η διαρκής ειρήνη δεν μπορεί να επιτευχθεί αν ένα σημαντικό τμήμα του πληθυσμού δεν εξασφαλίσει τα μέσα για να βγεί από τη φτώχεια και η μικροπίστωση είναι ένα από αυτά τα μέσα».

Ο Μουχάμαντ Γιούνους ίδρυσε την Grameen Bank (από τη λέξη "γκραμ" που σημαίνει "χωριό") το 1976 (δανείζοντας 27 δολάρια σε μια ομάδα γυναικών που κατασκεύαζαν έπιπλα μπαμπού), εξασφάλισε την πρώτη κυβερνητική επιδότηση το 1979 και αναγνωρίστηκε επισήμως ως τράπεζα το 1983. Το 60% του κεφαλαίου που διαθέτει έχει καταβληθεί από το κράτος του Μπανγκλαντές, ενώ τα κέρδη της για το έτος 2005 ξεπέρασαν τα 15 εκατομμύρια δολάρια. Στο καταστατικό της αναφέρεται πως, δανείζοντας στους άπορους και κυρίως στους αγρότες, η τράπεζα «θέλει να σπάσει τον φαύλο κύκλο της εκμετάλλευσης των φτωχών από τους τοκογλύφους». Βασικός και μοναδικός όρος για χορήγηση δανείου είναι η υποχρέωση εκ μέρους των δανειζομένων να συγκροτούν ομάδες των πέντε (τουλάχιστον) ατόμων – τις λεγόμενες "ομάδες αλληλεγγύης". Μόλις οι δύο πρώτοι δανειολήπτες της ομάδας αποδειχτούν συνεπείς στις οικονομικές τους υποχρεώσεις προς την τράπεζα, τα δάνεια δίνονται και στα υπόλοιπα μέλη της ομάδας. Σύμφωνα με στοιχεία της Grameen Bank, 96% των δανειοληπτών είναι γυναίκες, για τις οποίες ο Yunus πιστεύει πως αντιδρούν καλύτερα από τους άνδρες σε καταστάσεις εκτάκτου ανάγκης και πως έχουν καλύτερη αίσθηση της διαχείρισης και της οικονομίας. Σχεδόν 99% είναι το ποσοστό πλήρους αποπληρωμής των δανείων, ενώ το επιτόκιο δανεισμού ανέρχεται στο 16%. Με τις μικροπιστώσεις (microcredits) αυτές (μέσος όρος γύρω στα 200 δολάρια) οι δανειολήπτες αγοράζουν εξοπλισμό κι ενισχύουν την αυτονομία τους, σε μια χώρα περίπου 140 εκατομμυρίων κατοίκων, όπου το ποσοστό του αγροτικού πληθυσμού είναι 70% – 80% και ο προσδοκώμενος χρόνος ζωής δεν ξεπερνά τα 55 έτη. Σύμφωνα με τον Yunus «η φιλανθρωπία δεν αποτελεί λύση για τη φτώχεια, διότι απλώς την αναπαράγει αφού δημιουργεί εξάρτηση εκμηδενίζοντας την ιδιωτική πρωτοβουλία».

Σκίτσο του "EL ROTO", δημοσιευμένο στην ισπανική εφημερίδα "EL PAÍS" (17.X.2006): - «Θα συμμετάσχω σε μια δράση κατά της πείνας στον κόσμο» -«Δίνουν καναπέδες;»

Βέβαια, θα ήταν υπερβολικό και μικρόψυχο το να κατακρίνουμε μια τέτοια πρωτοβουλία που έχει άμεσα, ουσιαστικά και απτά ευεργετικά αποτελέσματα σε ανθρώπους οι οποίοι, σε αντίθετη περίπτωση, "δε θα είχαν στον ήλιο μοίρα". Λίγες μόνο παρατηρήσεις που ισοδυναμούν με προσπάθεια διύλισης του κώνωπα. Η κυβέρνηση του Μπανγκλαντές έχει συνεισφέρει κατά 60% στο κεφάλαιο της τράπεζας, προφανώς κατόπιν πιέσεων και κρούσεων του Γιούνους. Άραγε, η κυβέρνηση της χώρας αυτής, όπως και κάθε κυβέρνηση στον πλανήτη, χρειαζόταν τα φώτα ενός προβληματισμένου πολίτη για να δει το μέγεθος της ανέχειας και να αναλάβει κάποια δράση; Η απάντηση είναι αυτονόητη και μάλλον δε χρήζει ανάλυσης και ιδιαίτερης αναφοράς, ενώ εξάγεται αβίαστα από ένα απόσπασμα ομιλίας του Γιούνους (αν και με κάποιες ασάφειες και μισόλογα) στο νορβηγικό ίδρυμα Stromme το 1997: «Αν θεωρούσαμε τη φτώχεια απαράδεκτη, φαινόμενο που δεν πρέπει να υπάρχει σε πολιτισμένες κοινωνίες, θα είχαμε δημιουργήσει τους κατάλληλους θεσμούς και τις κατάλληλες πολιτικές για να την εξαλείψουμε σε όλον τον κόσμο. Θέλαμε να πάμε στο φεγγάρι και πήγαμε. Όταν, λοιπόν, δεν πετυχαίνουμε κάτι, η πρώτη υποψία μου είναι πως δεν το θέλουμε αρκετά (…)». Η χρήση του πρώτου πληθυντικού στα παραπάνω λόγια σημαίνει πως είμαστε όλοι το ίδιο συνυπεύθυνοι για την ευρεία διάδοση της νόσου της απόλυτης φτώχειας και για την προκλητική επικράτηση της σκανδαλώδους ανισοκατανομής του παγκόσμιου πλούτου;

Σε γενικές γραμμές, η πρωτοβουλία του Μουχάμαντ Γιούνους είναι πρωτότυπη και αξιέπαινη, μιας και δίνει διέξοδο σε απόκληρους και αδικημένους του κοινωνικοοικονομικού συστήματος. Από την άλλη, είναι ορατός ο κίνδυνος να υιοθετήσουν πλήρως αυτοί οι άνθρωποι την άκρως ατομιστική νοοτροπία του αδίστακτου καπιταλιστικού τρόπου οργάνωσης της κοινωνίας. Πιθανή είναι, επίσης, και η μελλοντική πλήρης υποταγή τους στο χρήμα. Θα ήταν ίσως ουτοπικό να μιλούσαμε για κολεκτιβοποίηση της παραγωγής και κοινωνικοποίηση της ιδιοκτησίας. Ίσως η μέθοδος του Γιούνους να είναι ένα πρώτο και αποφασιστικό βήμα προς μια επιθυμητή κατεύθυνση, αν και η μελέτη της ανθρώπινης ιστορίας και η αδιάλειπτη παρατήρηση της καθημερινότητας μας κάνει αρκετά επιφυλακτικούς και δύσπιστους… Ελάχιστες ημέρες μετά την απόφαση της Νορβηγικής Επιτροπής Νόμπελ, ο Μουχάμαντ Γιούνους ανακοίνωσε την ίδρυση πολιτικού κόμματος και την πρόθεσή του να συμμετάσχει στις βουλευτικές εκλογές του προσεχούς Ιανουαρίου. Ο ίδιος δήλωσε πως αναζητεί «έντιμους και ικανούς ανθρώπους με σκοπό την κάθαρση της πολιτικής σκηνής του Μπανγκλαντές και την εξάλειψη της διαφθοράς». Είναι γνωστό πως πολιτική εξουσία και ηθική ακεραιότητα δε συμβαδίζουν. Ο χρόνος θα δείξει αν υπάρχει περιθώριο για εξαιρέσεις…

Σκίτσο του "MÁXIMO", δημοσιευμένο στην ισπανική εφημερίδα "EL PAÍS" (18.X.2006): (ΜΗΔΕΝΙΚΗ ΦΤΩΧΕΙΑ) = (ΠΛΟΥΤΟΣ – χ) = (ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΗ ΑΓΟΡΑ) = (ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟΣ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ) = ΥΠΟΒΑΣΤΑΖΟΜΕΝΗ ΟΥΤΟΠΙΑ, ΘΕΟΥ ΘΕΛΟΝΤΟΣ, ΚΙ ΕΜΕΙΣ ΠΛΗΡΩΝΟΥΜΕ ΤΑ ΕΞΟΔΑ